Charlie Chaplin deyince aklımıza Şarlo(charlot) karakteri gelir hemen.Melon şapkası,kocaman ayakları ve türlü türlü sakarlıklarıyla o modern bir palyaçodur. Charlie Chaplin’in tüm dünyada üne kavuşmasını bu film sağlamıştır. Ama Charlie Chaplin’in birçok filmi kült olmuştur.İşte bu kültlerden bir tanesi de 1940 yapımı Büyük Diktatör(the great diktatör)filmidir. 124 dakika olan film Amerika’da çekilmiştir.Daha Amerika’nın Almanya ile dost olduğu- Amerika’nın Almanya’ya karşı savaşa henüz girmediği dönemde- ikinci dünya savaşı yıllarında çekilen film Nazilerin birçok zalimliğinin gün yüzüne çıkmadığı bir dönemde Hitler’i ve İtalyan diktatör Mussolini’yi adeta yerden yere vurur.
Filmin konusu ise kısaca şöyledir; 1.dünya savaşında Alman ordusunda hizmet veren yahudi bir berber türlü sakarlıklar yapar ve tam düşmanın eline düşecekken bir pilot alman subayına (subay schultz)yardım eder hem onun hem de kendisinin düşmanların eline düşmesini engeller.Fakat uçağın yakıtı biter ve uçakları düşer.uyandığında hastanede tedavi altına alınmıştır.Yahudi berberimiz evine -uzun bir aradan sonra- döndüğünde savaş biteli çok uzun yıllar olmuş ve diktatör Hynkel(hitler)iktidara gelmiştir.Hynkel yahudi bankerden istediği parayı alamayınca yahudilere zulüm etmeye başlar.Yahudi berber ise yıllar sonra henüz açtığı berber dükkanının camına Hynkel’in askerleri tarafından Jew(yahudi) yazılmasına tepki gösterir ve başı belaya girer. Ama şanslıdır çünkü tartıştığı askerlerin başındaki komutan, berberin 1.dünya savaşında hayatını kurtardığı Alman pilot Schultz’dur. Schultz berberi tanır ve onu korur.
Hynkel her geçen gün yahudilere yaptığı baskıyı arttırır.Bu arada ,berbere yardım eden Alman subayı Schultz’un arası diktatör Hynkel ile açılır ve Hynkel onu tutuklatır.Ama Schultz kaçar ve berberin evine sığınır.Nazilerin evi basması üzerine kaçarlar.Berber, Daha önce kaçan sevgilisi ve dostlarının yanına Avusturya’ya gitmeye karar verir,yanında dostu Schultz’da vardır.Diktatör Hynkel kılık değiştirip(çünkü; Benzino Napaloni- Bacteria Ülkesinin Lideri-gerçekte ise mussolini-den önce avusturya’ya girmek istiyor.)Avusturya sınırına gizlice yerleştirdiği askerlerinin başına gitmek isterken yanlışlıkla alıkonur. Berber ve yanındaki sabık Alman subayı Schultz Avusturya sınırına yaklaşmışlardır ama Hynkel’in askerleri onu benzerliğinden dolayı kendi liderleri Hynkel zannederler ve ordunun başına Avusturya’ya yapılacak saldırının başına geçirirler.Yahudi berber burada (filmin sonudur) yaklaşık 4 dakikalık bir konuşma yapar.Konuşmasında diktatörlere ve sisteme büyük eleştirilerde bulunur.
Chaplin bu filmde zamanının çok ötesinde teknikler ve efektler kullanmıştır.(Çoğu filminde olduğu gibi)makineleşmenin aptalca olduğu sık sık vurgulanır.Filmde Tomanya devletinin lideri Hynkel’in balon şeklindeki dünya ile küçük bir çocuğun oyuncağıyla oynaması gibi oynaması filmin trajikomik sahnelerinden biridir.Yine Hynkel’in “önce yahudilerden sonra kumrallardan kurtuluruz” şeklindeki repliği ise daha Auschwitz topalama kampı gibi kampların gün ışığına çıkmadığı bir dönemde ileriyi adeta gören bir replik olması da gayet ilginçtir. Chaplin’in filmin yönetiminde payı olduğunu ve senaryonun ve filmin müziklerinin de kendisine ait olduğu da belirtelim.
Charlie Chaplin hakkında ise son olarak şunu not olarak düşebiliriz.Aslen İngiliz olan oyuncu,çok zor bir çocukluk geçirmiş ve 1913′te Amerika’ya gitmiştir.Amerika’da yaptığı filmlerle dünya çapında üne kavuşmuştur.Amerikan vatandaşlığını reddetmesi,kendinden yaşça küçük bayanlarla dört ayrı evlilik yapması,bir dönem kendisine açılan babalık davası, “The İmmigrant” filminde bir ABD memurunu tekmelemesi ve altına hücum filminde komünizm propagandası yaptığı eleştirisi üzerine hakkında karalama kampanyası başlatılmış ve Chaplin’in ABD’ye girmesi yasaklanmıştır.İsviçre’ye yerleşen Chaplin 1972′de layık görüldüğü Oscar ödülünü alana kadar ABD’ye girememiştir.86 yaşında iken Kraliçe 2.Elizabeth tarafından şövalye ünvanına layık görülmüştür.1977 yılında 88 yaşında iken İsviçre’de yaşamını yitirmiştir.
Filmin konusu ise kısaca şöyledir; 1.dünya savaşında Alman ordusunda hizmet veren yahudi bir berber türlü sakarlıklar yapar ve tam düşmanın eline düşecekken bir pilot alman subayına (subay schultz)yardım eder hem onun hem de kendisinin düşmanların eline düşmesini engeller.Fakat uçağın yakıtı biter ve uçakları düşer.uyandığında hastanede tedavi altına alınmıştır.Yahudi berberimiz evine -uzun bir aradan sonra- döndüğünde savaş biteli çok uzun yıllar olmuş ve diktatör Hynkel(hitler)iktidara gelmiştir.Hynkel yahudi bankerden istediği parayı alamayınca yahudilere zulüm etmeye başlar.Yahudi berber ise yıllar sonra henüz açtığı berber dükkanının camına Hynkel’in askerleri tarafından Jew(yahudi) yazılmasına tepki gösterir ve başı belaya girer. Ama şanslıdır çünkü tartıştığı askerlerin başındaki komutan, berberin 1.dünya savaşında hayatını kurtardığı Alman pilot Schultz’dur. Schultz berberi tanır ve onu korur.
Hynkel her geçen gün yahudilere yaptığı baskıyı arttırır.Bu arada ,berbere yardım eden Alman subayı Schultz’un arası diktatör Hynkel ile açılır ve Hynkel onu tutuklatır.Ama Schultz kaçar ve berberin evine sığınır.Nazilerin evi basması üzerine kaçarlar.Berber, Daha önce kaçan sevgilisi ve dostlarının yanına Avusturya’ya gitmeye karar verir,yanında dostu Schultz’da vardır.Diktatör Hynkel kılık değiştirip(çünkü; Benzino Napaloni- Bacteria Ülkesinin Lideri-gerçekte ise mussolini-den önce avusturya’ya girmek istiyor.)Avusturya sınırına gizlice yerleştirdiği askerlerinin başına gitmek isterken yanlışlıkla alıkonur. Berber ve yanındaki sabık Alman subayı Schultz Avusturya sınırına yaklaşmışlardır ama Hynkel’in askerleri onu benzerliğinden dolayı kendi liderleri Hynkel zannederler ve ordunun başına Avusturya’ya yapılacak saldırının başına geçirirler.Yahudi berber burada (filmin sonudur) yaklaşık 4 dakikalık bir konuşma yapar.Konuşmasında diktatörlere ve sisteme büyük eleştirilerde bulunur.
Chaplin bu filmde zamanının çok ötesinde teknikler ve efektler kullanmıştır.(Çoğu filminde olduğu gibi)makineleşmenin aptalca olduğu sık sık vurgulanır.Filmde Tomanya devletinin lideri Hynkel’in balon şeklindeki dünya ile küçük bir çocuğun oyuncağıyla oynaması gibi oynaması filmin trajikomik sahnelerinden biridir.Yine Hynkel’in “önce yahudilerden sonra kumrallardan kurtuluruz” şeklindeki repliği ise daha Auschwitz topalama kampı gibi kampların gün ışığına çıkmadığı bir dönemde ileriyi adeta gören bir replik olması da gayet ilginçtir. Chaplin’in filmin yönetiminde payı olduğunu ve senaryonun ve filmin müziklerinin de kendisine ait olduğu da belirtelim.
Charlie Chaplin hakkında ise son olarak şunu not olarak düşebiliriz.Aslen İngiliz olan oyuncu,çok zor bir çocukluk geçirmiş ve 1913′te Amerika’ya gitmiştir.Amerika’da yaptığı filmlerle dünya çapında üne kavuşmuştur.Amerikan vatandaşlığını reddetmesi,kendinden yaşça küçük bayanlarla dört ayrı evlilik yapması,bir dönem kendisine açılan babalık davası, “The İmmigrant” filminde bir ABD memurunu tekmelemesi ve altına hücum filminde komünizm propagandası yaptığı eleştirisi üzerine hakkında karalama kampanyası başlatılmış ve Chaplin’in ABD’ye girmesi yasaklanmıştır.İsviçre’ye yerleşen Chaplin 1972′de layık görüldüğü Oscar ödülünü alana kadar ABD’ye girememiştir.86 yaşında iken Kraliçe 2.Elizabeth tarafından şövalye ünvanına layık görülmüştür.1977 yılında 88 yaşında iken İsviçre’de yaşamını yitirmiştir.
SAMET KOÇ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder